آداب دوستی از دیدگاه مولای متقیان حضرت علی ( ع )

 در خصوص آداب دوستی در روایات اسلامی ما می توانیم به دو نکته در این فرصت بسیار کم اشاره کنیم . نکته اول ضرورت دوست یابی است . روایات بسیار زیادی داریم که ما را تشویق می کنند به انتخاب دوستانی با صفات برجسته انسانی . روایتی است از حضرت علی ( ع ) در حکمت 12 نهج البلاغه که می فرمایند : أَعْجَزُ النَّاسِ مَنْ عَجَزَ عَنِ اکْتِسَابِ الْإِخْوَانِ وَ أَعْجَزُ مِنْهُ مَنْ ضَیَّعَ مَنْ ظَفِرَ بِهِ مِنْهُمْ ، یعنی عاجزترین و ناتوان ترین انسان کسی است که عاجز باشد از این که دوستانی برای خودش دست و پا کند و به دست بیاورد و عاجز تر از او کسی است که یک دوستی داشته باشد و با زحمت آن دوست را به دست آورده باشد و بعد آن دوست را از دست بدهد .

نکته دیگر آداب دوستی است . دوست یابی یک نکته است و این که دوستی ما و پیوند دوستی ما برقرار باشد نکته دوم است . فرمولهایی در شریعت مقدس اسلام و در روایات معصومین وارد شده است که به ما راهکار نشان می دهد که این دوستان را همیشه داشته باشیم . به عنوان نمونه حضرت علی ( ع ) در خطبه 141 نهج البلاغه می فرمایند : ای مردم کسی که از برادر ایمانی خودش اطمینان پیدا کرد و دینش را و اخلاقش و طریق زندگی اش را اطمینان پیدا کرد در این صورت وقتی که به چنین اطمینانی رسید گفتار دیگران را ، گفتار کسانی را که مغرضند و می خواهند آن شخص را در نظر ما سیاه نمایی کنند و یا صفات بدی را که او اصلاً ندارد به او بچسبانند به این گفته ها نباید گوش داد چرا که بین حق و باطل 4 انگشت بیشتر فاصله نیست یعنی آن چیزی را که شما دیدید همان چیز را باور و قبول کنید و آن چیزهایی را که شنیدید نباید به این زودی باور کرد و تحت تاثیر آن حرفها پیوند دوستی تان را از بین ببرید .
و نکاتی وجود دارد که تمام اینها با پشتوانه روایت است و من بطور خلاصه خدمتتان عرض می کنم که در آداب دوستی و پیوند و برقرارداشتن دوستی ها موثر است . یکی ابراز دوستی و اظهار علاقه کردن است . یعنی وقتی کسی را دوست داشتیم و دینش را قبول داریم و آدم متدین و خوش اخلاقی است این را اظهار کنیم ، همسرمان را دوست داریم اظهار کنیم ، فرزندانمان را دوست داریم ، اظهار کنیم ، پدر و مادرمان را دوست داریم اظهار کنیم ، تمام آن کسانی را که دوست داریم اگر اظهار کنیم در پیوند دوستی موثر خواهد بود و دیگر مهربانی و خوش اخلاقی و نیکو سخن گفتن هم از جمله آداب دوستی است که در پیوند دوستی و در برقرارداشتن دوستی موثر است .
تواضع و فروتنی و راستی و صداقت و وفای به عهد ، هدیه دادن و دید و بازدید و حفظ اسرار هر کدام از اینها باب واسعه ای است که درباره اینها می توان سخنها گفت و مجموعه اینها را می توان فرمولهایی بدانیم که دوستی ها را محکم می کند و باعث دوام دوستی می شود . "

از دیگر وظایف و آداب دوستی، تداوم بخشیدن به آن در گرفتاریها است. آن گونه که سروده اند:
دوست آن باشد که گیرد دست دوست
در پریشان حالی و درماندگی
یکی از آداب دوستی این است که وقتی کسی بیمار می شود و نیاز به توجه عاطفی بیشتری دارد دوستان به عیادتش بروند. امیرالمؤمنین(علیه السلام) وقتی شنید دوستش «حارث هَمدانی» بیمار است و در بستر مرگ افتاده تصمیم گرفت به عیادت او برود. امام علیه السلام با او احوال پرسی کرد و برای خشنودی او گفت: «ای حارث! من به تو بشارت می دهم که تو در وقت مرگ و هنگام عبور از پل صراط و در کنار حوض کوثر و در موقع «مُقاسمه» مرا می بینی». حارث که دیگر از دنیا بریده بود پرسید: «مقاسمه چیست؟» امام فرمود: «مقاسمه، تقسیم کردن مردم با آتش است. روز قیامت، من با آتشِ جهنم، مردم را تقسیم می کنم. من به آتش می گویم: ای آتش! این دوست من است او را رها کن و این دشمن است او را بسوزان». سپس سه بار به حارث فرمود: «ای حارث! در آن دنیا هر کس با آن کسی که دوست است خواهد بود و او را همراهی خواهد کرد».

شرط دیگر دوستی، بردباری است. بدیهی است که در زندگی انسان، فراز ها و نشیبهایی رخ می دهد واین"ازحالی به حالی شدن ها" درروابطش بادیگران ازجمله بادوست وهمنشینش تاثیر می گذارد. حال اگردرهنگام ابتلاوگرفتاری ، دوستان تحمل همراهی با انسان را نداشته باشد،مطمئناً دوستی پایدار نمی ماند.
یکی از راههای زیاد شدن تحمل و بردباری، همنشینی با افراد حلیم است.
امیرالمؤمنین(علیه السلام)می فرمایند: با بردباران همنشینی کن و حلم و بردباری خود را زیاد نما.
همچنین همنشینی با علما باعث افزایش علم ودانش ، ودانش موجب بصیرت می شود وسرانجام ،خوشبختی را در پی دارد. امام علی(ع) در این رابطه نیز فرموده اند: با علما همنشینی کن؛ خوشبخت می شوی.